Pop Psychology BLOG 32: Get Back! De muziek brengt je steeds weer terug

Een uitverkocht Paradiso, en ik sta rechts op het balkon. dEUS ramt met 5 man sterk hun repertoire erdoor; Tom Barman ligt er enthousiast bij met de gitaar op de knieën. Als ik iets te lang m'n ogen dichtknipper vergeet ik even welk jaar het is. Afgelopen maandag had het in m'n beleving ook 1998 kunnen zijn. Muziek kan je terugbrengen in de tijd, o ja.

Voor deze conclusie hoef je geen psycholoog te zijn; iedereen is hierin ervaringsdeskundige. Voorbeeld: 3FM gooit een gouwe ouwe erdoorheen op de autoradio en voelt je weer even achttien, dansend op je eindexamenfeest. Gevolg: vette smile op je gezicht. Voorbeeld: Je doet leuk wat sinterklaasinkopen en de Sky Radio-muzak in De Bijenkorf doet je weer denken aan die klote-studentenuitzendbaan. Gevolg: de koopzin is je even vergaan.

Herinneringen en geheugen zijn populaire onderwerpen voor wetenschappelijk onderzoekers. Sommigen beweren zelfs dat jouw unieke herinneringen in feite je identiteit vormen. Maar waarom wordt het ene voorval (die blik van die jongen op dat feestje) wel in je hersenpan opgeslagen en wordt zoveel andere informatie (vier jaar biologie-onderwijs) meteen bij het geestelijk grof vuil geplaatst?

Als we allemaal geen muzikant waren geworden en wèl opgelet hadden bij biologie, hadden we ons op de neurobiologie kunnen storten en het antwoord geweten. Een gebeurtenis die emotioneel belangrijk voor je is (de leuke jongen) levert namelijk meer 'arousal' op: spanning in je lichaam, je hart klopt sneller, je bloed gaat kolken. Ook je hersenen krijgen dus een extra stoot arousal en daardoor wordt zo'n emotioneel geladen gebeurtenis bijzonder goed opgeslagen in je geheugen.

Nou was er op dat feestje-met-die-leuke-jongen vast ook muziek, en dat levert nog eens extra verankering op. Allerlei zintuiglijke informatie die tijdens het voorval binnenkwamen (geluiden, beelden, smaken) zorgen er namelijk voor dat de gebeurtenis in een heel netwerk van aanwijzingen wordt opgeslagen. En juist een aanwijzing als muziek kan heel sterk een herinnering triggeren omdat het 'multi-modaal' werkt. Dat betekent dat in muziek woorden en melodie worden gecombineerd, waarvoor twee verschillende hersenhelften actief zijn. Je hele hersenpan doet dus mee, zowel bij het opbergen in je geestelijke bibliotheek als bij het eruithalen.

Muziek en memorie, het is dus een ijzersterke combinatie. Dat weten de radiobazen van Golden Oldies-stations helaas ook. Vanwege het hele technische verhaal hierboven zullen gouwe ouwe-platen voor iedere generatie populair blijven. De zenders met 'Herinner-je-je-deze-nog-nog-nog?'-hits zullen nooit hun plek in de ether hoeven afstaan aan progressievere geluiden.

Maar tegenover elk nadeel van zo'n neuro-fenomeen staat gelukkig ook een voordeel. Uit onderzoek is tevens gebleken dat muziek zelfs bij Alzheimer-patiënten herinneringen weet terug te brengen. Ik wens niemand toe ooit deze slopende ziekte te krijgen, maar ik krijg opeens een visioen van de toekomst, over 50 jaar. Als iedere dEUS-fan die Alzheimer heeft gekregen in hetzelfde verzorgingstehuis terecht is gekomen. We zitten met z'n allen in de koffiezaal en een niet-wetende vriendelijke verpleger zet 'Instant Street' of 'Roses' op. En als bij toverslag... verschijnt collectief een gelukzalige glimlach op ieders gezicht.

Janata, P.  ‘The neural architecture of music-evoked autobiographical memories’, in Cerebral Cortex, 24 februari 2009.

Reageren op deze of andere blogs kan hier.