Pop Psychology BLOG 22: Doodsangst op Dertigduizend Voet

Mijn ogen waren wijd opengesperd, mijn mond stond strak. Zes-en-een-half-uur lang zat ik tegen het plafond. Figuurlijk dan, want de riemen van de vliegtuigstoel hielden me beneden. Ja, ik heb vliegangst. Ik ben daarin niet alleen: op een gemiddelde vlucht schijnt 30% van de passagiers er last van te hebben. Even rondvragen in mijn muzikale vriendenkring levert ongeveer eenzelfde percentage op.

Beroemde collega's vonden hun eind in een crash: van Otis Redding tot Buddy Holly, van John Denver tot R&B-engel Aaliyah. Dat zijn zaken waar je maar niet aan wilt denken tijdens take-off. Je andere bandleden lijken het allemaal prachtig te vinden en maken gretig gebruik van de gratis drankjes aan boord. En jij zit alleen maar in jezelf te vloeken: “Deze Europese promotour hadden we prima met de trein kunnen doen; de volgende keer dat we op dat Zuid-Afrikaanse festival spelen, ga ik godverdomme met de bus.”

Mijn vliegfobie is vrij onverwacht ontstaan, tijdens een vlucht uit New York. We hadden daar met m'n vorige band Seedling gespeeld op het 'CMJ festival'. Een paar dagen voor vertrek naar de VS was echter m'n vriendje plotseling in het ziekenhuis beland. Iedere dag ging ik twee maal langs, maar op vrijdag 'moest' ik toch echt met gitaar het vliegtuig in. Eenmaal in The Big Apple wilde ik dus zo snel mogelijk weer naar huis, naar hem. Het liefst zonder jet lag. Laat ik nou net ergens gelezen hebben hoe je met een specifiek eet- en drinkregime dát kon voorkomen.

Op de ochtend van vertrek moest ik volgens dit 'dieet' niks eten, alleen 3 koppen sterke koffie naar binnen gieten. En toen ging het mis. We waren nog niet bij de startbaan aangekomen of m'n hart begon al heftig te bonken, het zweet brak me uit en ik zette m'n nagels in mijn bassist. Achteraf gezien klopt dit allemaal precies met hoe emoties tot stand komen, dus ook angst.

Daar zijn namelijk drie theorieën over. Allereerst is er onze gezond-verstand-verklaring: je zit in een vliegtuig, je wordt bang en dan gaat je hart sneller kloppen. Klinkt logisch, maar klopt niet met allerlei onderzoeken waaruit blijkt dat fysiologische verschijnselen zich al veel eerder voordoen dan dat jij een emotie voelt. De tweede theorie zegt dus: eerst hartkloppingen, dan pas angstgevoelens.

Volgens de derde theorie hangt je gevoel juist af van hoe je je lichaamsreactie tegelijkertijd met een bepaalde situatie interpreteert. Dezelfde hartkloppingen kunnen in verschillende contexten heel anders opgevat worden. Natuurlijk bonkte mijn hart als een dolle omdat ik op lege maag een overdosis koffie had genuttigd. Als ik op dat moment in Central Park had gezeten en er een mooie jongen naast me was gaan zitten (nog mooier dan mijn doodzieke vriendje!), had ik die lichaamsreactie vast voor mezelf verklaard als een plotselinge verliefdheid. Maar er zat geen prins naast me. Ik zat gevangen in een ronkende jumbojet boven de oceaan Dat leverde een heel andere inschatting van de situatie op, en dus een heel andere emotie. Helaas ben ik sinds die ene vlucht dat gevoel niet meer kwijtgeraakt.

Natuurlijk kent de psychologie ook verschillende therapieën om van zo'n angst af te komen. In Nederland biedt de stichting VALK zelfs anti-vliegangstcursussen aan. Maar zo'n cursus is 960 euro en een arme muzikant geeft z'n geld toch liever uit aan nieuwe apparatuur. Tegenwoordig drink ik dus voor een vliegreis geen koffie meer, maar slik ik drie valiumtabletten. En op een hoogte van dertigduizend voet klamp ik me stevig vast aan mijn nieuwe laptop.


Schachter, S. & Singer, J. E. (1962). Cognitive, Social, and Physiological Determinants of Emotional State. Psychological Review, 69(5), 379-399.

www.valk.org

Het boek dat jet lag voorkwam en vliegangst opleverde is hier te bestellen ;-)

Reageren op blogs kan hier.