Pop Psychology BLOG 14: Repeteren tot je er letterlijk bij neer valt

Het was flink mis deze week, tussen de rest van de band en mezelf. “To rehearse or not to rehearse, that's the question”. Een eeuwenoud spanningsveld sinds de mensheid in bandjes speelt. Ik wilde meer repeteren, zij minder, waardoor we fifty-fifty in twee kampen waren verdeeld (ik tel voor vier natuurlijk). Dit leidde tot een niet-aflatende stroom van pissige, sussende en weer pissige mailtjes en telefoontjes.

Wijt het maar aan de zenuwen (later deze week zouden we live bij Giel op 3FM spelen), maar als het aan mij lag hadden we iedere avond in de oefenruimte gezeten. Mijn bandleden vinden 1 à 2 keer per week wel prima en dreigden anders het gevoel te krijgen de nummers 'dood te spelen'. Hoe kon het toch dat we blijkbaar zo verschilden in repeteerbehoefte? Waarom was ìk wel bang om onderuit te gaan op nationale radio en zij niet? Vooral tussen mij en toetsenist Sander ging het hard tegen hard.

Als ik iets niet meer snap in het leven duik ik veilig de wetenschap in. En jawel, ik vond een zeer elegante theorie die verklaarde waarom sommigen onder ons prachtig zingen of gitaarspelen op hun zolderkamer maar op een podium faliekant falen, en iemand als Selah Sue juist boven zichzelf uitstijgt zodra er publiek bij is.

Dit verschijnsel komt niet alleen voor bij optredende artiesten. Kantoortijgers die een Powerpoint-presentatie fantastisch goed hebben voorbereid, bakken er soms in de vergadering niks meer van. Daarentegen rijden schaatsers en wielrenners juist veel harder dan ze ooit tijdens trainingen gedaan hebben op het moment dat ze in een wedstrijd andere deelnemers en publiek om zich heen hebben.

Robert Zajonc (spreek uit: 'Zaa-juns') is de man die deze schijnbare tegenstelling onderzocht. Hij deed experimenten met studenten en met dieren. Zelfs die laatste bleken beide kanten van dit verschijnsel te vertonen. Zajonc gebruikte de term 'sociale facilitatie' om gedrag aan te geven waarbij je in aanwezigheid van anderen beter presteert dan alleen. Enkel dènken dat je bekeken wordt, is al genoeg voor dit
effect. Als je dan juist geremd wordt in je kunnen, noemde hij dat 'sociale inhibitie'.

Het toverwoord waardoor beide effecten tegelijkertijd kunnen bestaan, is 'arousal': de fysiologische opwinding die je voelt als er publiek is. De spanning in je lijf, je hart dat sneller klopt. Het idee is dat door die extra alertheid en spieractivatie je juist beter taken vervuld waar je al erg goed in bent (je 'dominante respons') en slechter presteert in complexe of nieuwe taken.

'Ha, eat this, Sander!', dacht ik. Mijn bandleden zijn namelijk allemaal afgestudeerde/ studerende conservatoriumgasten wiens dominante respons op een podium is: briljant hun instrument bespelen. Ik ben zelf met een ouderwetsch idee de muziek ingerold dat je zang niet moet oefenen, want anders zou het niet meer eerlijk uit je hart komen of zoiets. Als ik publiek voor me heb, ben ik uitmuntend qua oogcontact maken en een sexy dansje doen, maar zingen... verre van subliem.

De wetenschap had me dus gelijk gegeven, maar ook daarmee kreeg ik mijn sociaal-gefaciliteerde bandleden het hok niet in. Er zat dus niks anders op dan flink zelf oefenen in de dagen die nog restten tot de Nachtegiel-uitzending. En die was heel leuk en ging zelfs qua zang best goed. Zelfs om kwart voor vier ‘s nachts met twee pornoactrices constant in beeld bij de webcamuitzending.

Deze week heeft me al met al een belangrijke les geleerd: om ook wat betreft zingen lekker voor publiek te staan, heb ik twee zaken hard nodig. Ten eerste: honderdduizend solorepetities tot mijn buren de politie bellen en ik met een zuurstofmasker wordt afgevoerd. En ten tweede af en toe wat 'tough love' van mijn eigen bandje.

(Maar binnenkort sla ik terug, met een blog over leiderschap!)

Oordeel zelf hier hoe wij diep in de nacht presteren met die webcam-girls in beeld.

Smith, E. R., & Mackie, D. M. (2007). Social Psychology (3rd ed.).
Philadelphia, PA: Psychology Press.