Pop Psychology BLOG 13: 'Flow' bestaat echt! Met dank aan het Metropole Orkest

Het is moeilijk uit te leggen hoe een orgasme voelt, maar iedereen die het ervaren heeft wéét wat het is. To feel it is to know it. Natuurlijk is het een makkelijke truc om de aandacht te trekken - een blog beginnen met een uitspraak over seks - maar ik kan oprecht geen betere vergelijking bedenken met een vaag begrip als 'flow'. Voor beide ongrijpbare verschijnselen geldt dat als je het ervaart, je onmiskenbaar beseft dat dit 'het' is.

Muzikanten spreken over flow op allerlei verschillende manieren. Drummers hebben het erover dat ze he-le-maal in the groove zitten, gitaristen 'verliezen zichzelf in het moment', zangers voelen zich 'in the zone'. Officieel wordt flow gedefinieerd als een mentale toestand waarin een persoon volledig opgaat in een gevoel van energieke focus en inzet, en succes ervaart in het proces van een activiteit. Zo'n jazz-saxofonist die minutenlang met ogen dicht door-soleert? Yep, dat is flow.

Niet alleen muzikanten kunnen flow ervaren. Je kunt het voelen tijdens allerlei beroepen en bezigheden: van website-programmeren via sporten tot gamen. Als je het besef van tijd kwijt bent en zo in je activiteit opgaat dat je zelfs geen slaap of honger meer voelt, dan heb je het te pakken. Klinkt allemaal heel hip, niet? De eerste onderzoeken naar dit fenomeen dateren echter uit de jaren '60. De man die het de naam 'flow' gaf, heeft zelf een onmogelijk uitspreekbare naam: Mihaly Csikszentmihalyi.

De beste flow-ervaring die ik tot nu toe heb gevoeld, voldoet volledig aan de definitie en kwam tot stand dankzij het Metropole Orkest. Mijn dierbare producer Simon zou nog wat C-mon & Kypski-songs opnemen met het betreffende orkest en kon het goed vinden met de vaste gastdirigent, Jules Buckley. We waren midden in de opnames van mijn plaat en beseften dat een aantal songs echt alleen tot hun recht zouden komen met een heel orkest erin. Simon probeerde wat bij Jules: als 'zijn' artiest nou zelf alle orkest-arrangementen zou maken, zouden ze dan niet met het Metropole even tussendoor wat songs willen inspelen?

Wekenlang hoorden we niks, totdat op zondagmiddag ik een telefoontje van meneer Buckley kreeg: als ik maandagochtend alle partijen zus-en-zo in dit-en-dat format aan zou leveren, speelden ze het dinsdagmiddag wel even in.

Oké.

Het is dus zondagmiddag drie uur. Niemand die ik ken heeft de benodigde software en ook niemand weet überhaupt hoe zo'n programma werkt. Godzijdank heb ik een credit card die ver in de min kan gaan, en godzijdank is die peperdure arrangeer-software ook in het weekend online te kopen en direct te downloaden. Als een gek bestudeer ik alle mogelijke online tutorials om het programma te snappen, en ik verbaas mezelf. Als je echt iets wilt, lukt het.

Nu moet ik van twee songs alle partijen voor zo'n veertig muzikanten om gaan zetten en verbeteren en controleren. Ondanks ontelbare foutmeldingen gaat het geheel langzaam steeds beter klinken. En dan gebeurt het: ik heb inderdaad geen honger meer en ook geen slaap. Besef van tijd ben ik ook inmiddels kwijt, want om vijf uur 's nachts maak ik doodleuk m'n vriend (conservatoriumviolist, heel handig) wakker, met wat vragen over notaties bij strijkers. Ik voel me te gek, alsof ik nooit meer wil stoppen. Iets voor negenen email ik dan het hele pakket naar de verantwoordelijke persoon bij het Metropole. Ik besef nu meer dan ooit hoe flow voelt, en heb opeens een rare behoefte aan.. chocolade milkshake.

De nacht daarop moet toch nog van alles aangepast worden, en slaap ik weer niet. Maar als ik op dinsdag dan de songs voor het eerst gespeeld hoor worden door het hele orkest, word ik echt gek van vreugde en trots. Als de opnames erop zitten, druppelt iedereen naar huis en loopt Jules de controlekamer binnen met gekoelde blikjes Heineken. Het is het lekkerste biertje dat ik in jaren heb gehad.



Flow: The psychology of optimal experience, 1990, New York: Harper & Row.

Hier de YouTube met mijn verslag van de opnames met het Metropole Orkest

Voor de liefhebbers, hierbij de arrangeer-software