Pop Psychology BLOG 12: Het heeft toch allemaal geen zin (depressie - deel 1)

Als je alles mag geloven wat er getwitterd en geFaceBooked wordt, is dit leven werkelijke he-le-maal te gek. Niemand wil overkomen als een zeikerd, bang om ont-followed of ont-friend te worden. Online houden we de schijn op, terwijl het werkelijke leven naast pieken toch echt dalen kent. Ook bands en artiesten hebben er een handje van tegenslagen behoorlijk positief te verdraaien. Je staat al uren in de file naar een optreden in Luddekutteveen waar niemand op af zal komen. Twitterversie: “See you all bij de show vanavond, zin in!”. Je platenlabel dumpt je: “Vrijheid, lekker songs gaan schrijven, zin in!”

Nou, soms heb je er helemaal geen zin in. Laat het maar eens hardop gezegd worden. Hoe hard we onze virtuele persoonlijkheden het ook laten ontkennen: depressie is geestelijke volksziekte nummer 1. Hoewel maar weinigen het durven laten zien, lijden momenteel zo'n 550.000 Nederlanders er aan. Niet iedereen even erg: het is een glijdende schaal van klein dipje tot serieuze zelfmoordneiging.

Neerslachtigheid kent dus gradaties, maar van licht tot zwaar zijn er dezelfde verklaringen voor. Eén van de meest opmerkelijke is de theorie van 'aangeleerde hulpeloosheid'. Dit fenomeen werd bij toeval ontdekt in 1967, toen ene Martin Seligman -net als Pavlov- wat experimenten met honden aan het doen was. Hij trok twee honden een soort harnas van ijzerdraad aan, waarmee hij de dieren elektrische shocks kon toedienen.

Welnu, beide honden hadden een hendeltje voor zich. Dat hendeltje indrukken stopte de shocks, maar alleen bij hond 1. Hond 2 kon drukken wat ie wilde: geen effect. Na enkele keren zien dat bij de andere hond het hendeltje wel werkte, gaf hond 2 zijn pogingen op. Ook al werkte inmiddels ook zijn hendel, hij bleef gewoon maar apathisch klap na klap ondergaan. Hij had 'aangeleerd' dat wat hij ook deed geen zin had. Niet eens meer proberen om uit een vervelende situatie te komen, is een belangrijk kenmerk van depressiviteit.

Ook mensen kennen situaties waarin ze meerdere keren iets onplezierigs proberen te vermijden, maar de hoop hebben opgegeven dat het ooit beter wordt. Hoeveel mislukte pogingen om af te vallen of te stoppen met roken kun je aan? Beroepsgroepen als muzikanten, free-lancers en kunstenaars worden hier echter nog vaker mee geconfronteerd. Als een faalkans van 99,9% zo'n beetje de norm is in je vakgebied, dan krijg je gewoon heel vaak te maken met afwijzingen, waardeloze beloften en verloren concurrentiestrijd. Het zijn nog net geen elektro-shocks, maar wat zou je er graag aan ontsnappen als je kon.

Soms kijk je naar je collega's die net zoveel tijd en talent als jijzelf erin stoppen, maar bij wie het hendeltje het blijkbaar wèl doet. Jouw pogingen lijken er niet toe te doen en net als Hond 2 geef je het op. Je blijft apathisch in bed met de gordijnen dicht. Zelfs op het moment dat Matthijs van Nieuwkerk en Giel Beelen persoonlijk bij je aanbellen met een gouden hendeltje waarvan ze beloven dat het zal werken, blijf je liggen. Je bent depressief.

Ik niet, hoor. Al voelde ik me deze week wel als een hulpeloze hond omdat iedere poging tot een repetitie-afspraak op een teleurstelling uitliep. En tijdens m'n 68 weken YouTubes maken over het songschrijf-proces van het nieuwe album heb ik ook vaak gedacht: dit haalt niks uit.

Nu schrijf ik dan iedere week blogs over psychologie en muziek. Het onderwerp 'depressie' zal nog wel een paar keer terug komen, want het verschijnsel doet zich veel voor in de muzikantenwereld. Binnenkort dus nog meer verklaringen waarom artiesten vaak down zijn, en ik zal wat olijke onderwerpjes aansnijden als niet-werkende antidepressiva en beroemde suïcide-gevallen. Zin in!

(Matthijs en Giel: ik woon op de tweede verdieping, onderste bel.)


Seligman, M.E.P. (1975). Helplessness: On Depression, Development, and Death. San Francisco: W.H. Freeman.

www.trimbos.nl