POP PSYCHOLOGY 56: Existentieel

Volgens het Nederlands auteursrecht moet ik vooral heel hard zingen onder de douche. Als ik de rechten van een nieuw liedje in m'n hoofd wil beschermen, moet ik het zo hard zingen dat het door de muren heen loeit tot de buren komen klagen. Hun gestomp tegen het plafond en kwade koppen als ik de deur open doe zullen twee dingen betekenen: dat ik niet erg geliefd ben in mijn appartementenblok, maar ook dat mijn keihard gekrijste song zintuiglijk waarneembaar is geweest. En daarmee is zo'n gloednieuw liedjes-idee in elk geval auteursrechtelijk beschermd. Zolang een melodie alleen tussen je oren bestaat, heb je er niks over te zeggen. Maar neurie het in het oor van je vriendje, teken de noten op een bierviltje voor de barman of zet ze desnoods om in braille zodat je blinde opa ze kan voelen, en jij bent er wettelijk de uitvinder van.

Auteursrechtelijk beschermd zijn is mooi, maar als ik een liedje was - met hanenpoten geschreven op een servet en verdwenen in de prullenbak van een restaurant - zou ik ernstige twijfels over mijn bestaan hebben. Is muziek niet de ultieme vorm van emotionele communicatie tussen mensen? Bestaat een song eigenlijk wel als hij niet opgenomen, uitgevoerd, gedraaid, gedeeld wordt? Voor iedereen die ook wel eens in een existentiële crisis zit, had de Franse filosoof René Descartes een elegante oplossing. Als één van de grondleggers van de psychologie beweerde hij in chic Latijn “cogito ergo sum”, een uitspraak die daarna in veel vertalingen een ware filosofische hit is geworden. “Ik denk dus ik besta”; het bewustzijn van de mens is wat hem onderscheidt van de dieren en is daarmee het definiërende kenmerk van het mens-zijn.

Wat zou Descartes te zeggen hebben tegen een existentieel twijfelend liedje? Je kunt wel auteursrechtelijk beschermd zijn, maar je betekent nog niks als je niet door vele oren gehoord wordt. Hoe zeg je in mooi Latijn “Ik ben 3FM-megahit, dus ik besta”? Voor de iets minder ambitieuze songs geldt wellicht: “Ik ben in elk geval een minuut bij DWDD geweest, dus ik besta.” Hitsongs zitten tegenwoordig helemaal in een identiteitscrisis. Tot voor kort betekende een plek in de iTunes top 10 echt iets, zelfs al duurde dat maar enkele uren, meestal vlak na een DWDD-uitzending. Maar na de download-opkoopschandalen van de laatste tijd tellen digitaal gedeelde liedjes ook niet meer mee in deze wrede muziekwereld.

In de wetenschapsfilosofie bestaat een interessant gedachte-experiment over of iets nu wel of niet bestaat. Stel je een boom voor op een onbewoond eiland, ver weg in de Stille Oceaan. Als die boom omvalt en niemand hoort de klap die daarmee gepaard gaat, bestaat dat geluid dan eigenlijk wel? Wordt geluid gedefinieerd door trillingen in de lucht of pas door het ontvangende oor dat die trillingen waarneemt als klanken? Afgelopen week heb ik met een jonge, zeer getalenteerde zangeres een song gemaakt die me niet los laat: het is een regelrechte hit en we know it. Een prachtige boom die als ie omvalt moet klinken als schitterend gekraak vanuit iedere autoradio in Nederland. Maar zolang we er alleen met z'n tweeën aan werken, blijft de melodie existentieel ondergedoken op een onbewoond eiland. Ik hoop dat als de single uitkomt het werkelijk een klap zal zijn en ik zing het catchy refrein bijna dagelijks onder de douche. Auteursrechtelijk zitten we alvast goed.



(Dit column verscheen maart 2014 in tijdschrift Musicmaker)