POP PSYCHOLOGY 46: Iedereen succesvol!

Na de zomerse TV-marathon met onze olympische helden in de hoofdrol heb ik oprecht respect gekregen voor professionele sporters. Vergeleken met deze atletische mannen en vrouwen zijn wij muzikanten werkelijk een bundel watjes van de bovenste plank. En dan heb ik het niet eens over het jarenlange trainen, het lichamelijke lijden of alle zaterdagavonden dat deze helden na een glaasje melk alweer om elf uur in bed liggen vanwege de ochtendtraining.

Nee, de echte kracht van sporters zit in hun manier van omgaan met verlies. Op het veld, in het bad of op de baan worden ze onontkoombaar en keihard afgerekend op hun prestatie. Tussen de eeuwige glorie van edelmetaal winnen en de anonimiteit van de vierde plek ligt soms niet meer dan 2 honderdste seconden verschil. Je moet een eigenwaarde van staal hebben als zo zwart-wit het verschil tussen succes of falen wordt bepaald.

Het menselijk ego is namelijk evolutionair gezien er juist op gericht om zelfs bij een enorme flop nog intact te blijven. Bij tegenvallend resultaat treden er allerlei gedachtemechanismen in werking die zowaar de grootste nederlaag weten om te buigen in een triomf. Als ons brein dat niet zou doen, zouden we het meteen na een eerste poging al opgeven en was het wiel of de iPhone nooit uitgevonden. Bij een verloren wedstrijd valt er weinig meer goed te praten in je hoofd, maar hoe vager de verrichting des te makkelijker dit gaat. En niets is zo vaag als de definitie van ‘succes’ bij artiesten.

Voor de buitenwereld lijkt succes misschien een alles-in-1-pakket: alsof het automatisch zo is dat iemand die veel op TV is ook veel platen verkoopt, in alle belangrijke zalen speelt en door collega's en critici wordt omarmd. Enkele Kytemans en Caro Emeralds daargelaten, gaat die droomvlieger echter zelden op. Je kunt op Pinkpop spelen en tegelijkertijd in grote financiële problemen zitten. Of omgekeerd: je verdient bakken met geld met reclame-tunes, maar je boeker krijgt je op geen enkel festival.

Ik klinkt nu vast als een geluksgoeroe, maar iedere kunstenaar kan zich geslaagd voelen en met een ongeschonden ego aan een volgend project beginnen. Het is maar net hoe je zelf tussen je oren succes definieert. Misschien heb je na al die jaren eindelijk een vijf-sterrenrecensie gekregen in het muziekblad dat je als kind verslond. Of je hebt een persoonlijke overwinning behaald omdat je voor een heel orkest arrangementen mocht schrijven. Of die bewonderende blik van meisjes/jongens vooraan bij een optreden levert je voldoende genoegdoening.

Ik als wetenschapper wil niet alleen op mijn gevoel af gaan: ik heb behoefte aan een iets objectievere maatstaf. Die heb ik gevonden: mijn tandarts in Brabant. Hij heeft niks met mijn muziekwereldje te maken, maar als ik met m'n bek vol instrumenten op de stoel lig en hij begint erover dat ie me op TV heeft gezien of in het Eindhovens Dagblad, is dat een goed teken. Als ik zelf het idee heb dat het lekker gaat met m'n carrière mis ik dan ook geen enkele controle.

Mijn meest recente album is nu bijna een jaar uit en als ik alle bovengenoemde succescriteria in beschouwing neem, kan ik zeker de helft met een dikke voldoende afvinken. En ik ben dan wel geen Epke Z. of Ranomi K., maar in elk geval één onderdeel van m'n lichaam is momenteel in topconditie: mijn gebit.

(Dit column verscheen september 2012 in tijdschrift Musicmaker)