Pop Psychology BLOG 8: Bandleden zijn geen honden

“Yeah, when you call my name... I salivate like a Pavlov do-o-og”. Ooh. Ja. Hmmm. Mick Jagger kreunt die tekst lekker weg in 'Bitch' van het meesterlijke Stones-album 'Sticky Fingers' uit 1971. Het is moedig dat juist hij zichzelf met een hondenkop durft te vergelijken. En dat een man kwijlt bij de gedachte aan een vrouw? Ja, daar kunnen we ons allemaal wat bij voorstellen. Briljante tekst.

Iedereen brult 'em ook zo lekker mee. Maar heb je enig idee wie of wat een 'Pavlov-hond' nou eigenlijk is? Als je ooit eens hebt geroken aan de kaft van een Psychologie-boek, dan ken je de theorie erachter. Maar als je dan gaat nadenken over wat Jagger eigenlijk zingt, heeft hij op z'n zachts gezegd een beetje een vreemde relatie met de bitch van zijn dromen. Laten we dit eens uitpluizen.

Pavlov was een Russische geleerde die leefde van 1849 tot 1936. Hij was fysioloog en deed onderzoek naar de spijsvertering van honden. Hij hing reageerbuisjes onder de speekselklieren van honden om het kwijl op te vangen en te onderzoeken. Maar zijn experimenten gingen 'mis': na enkele keren speeksel testen, begonnen de honden al te kwijlen als hij met een zakje vleespoeder binnen kwam lopen, nog voor ze ook maar enige korrel gedroogde biefstuk hadden geproefd.

Wat was hier aan de hand? Pavlov kwam tot de conclusie dat de honden geconditioneerd waren: als ze telkens dezelfde aanwijzing kregen dat er iets lekkers aan kwam, wekte die aanwijzing na enige tijd al het kwijl-instinct op. Al bij het geluid van Pavlov's voetstappen op de gang, vulden de speekselbuisjes zich al. Het bleek zelfs mogelijk te zijn deze reactie aan te leren met indicaties die  inhoudelijk niks met de aanvoer van eten te maken hadden. Laat een belletje van tevoren een paar keer rinkelen: kwijl. Laat een lampje branden: kwijl-kwijl-kwijl.

Hoe vertaalt zich dit tot het geval Mick J.? Hij beweert dat het horen van zijn naam net als zo'n belletje of lampje werkt. Zoals bij een hond de mond vochtig wordt bij smakelijk poeder op z'n tong, zo gaat onze Stones-held blijkbaar speekselen bij een smakelijke vrouw op z'n... . (Wacht! Ben je wel boven de 18 om dit te lezen?) Terug naar de theorie: dit instinct is hem blijkbaar aangeleerd doordat de Smakelijke Vrouw telkens z'n naam noemde vlak voor seks. En ook alleen op dat moment, anders is het naam-noemen geen duidelijke voorspeller. Ik zeg al: vreemde relatie, iemand die alleen vlak voor zo'n moment je naam noemt, en anders nooit. Smakelijke Vrouw was inderdaad een beetje een bitch.

Is dit gedrag van honden en bejaarde rocksterren ook terug te vinden bij ons, stervelingen? Jawel: als je iedere avond het hoofd van Paul Witteman als laatste ziet voordat je je bed induikt, zul je automatisch gaan geeuwen als je die man overdag in de Albert Heijn tegenkomt. Arme Paul, het ligt niet aan zijn slaapverwekkende persoonlijkheid, zijn kijkers zijn gewoon geconditioneerd.

Recentelijk heb ik ook een aantal automatische reacties (bij toeval) aangeleerd. Zo heb ik een paar rode laarzen die ik tot nu toe alleen bij leuke optredens heb aangehad. Tegenwoordig hoef ik die laarzen nog maar aan te trekken en voilà, ik wil gaan zingen en dansen. En als ik m'n home-studio binnenloop, is de geur van muf tapijt en verschaalde koffiebekers al voldoende indicatie om mij in muziek-werkmodus te brengen. Verdomd handig, dat conditioneren.

Verder kan ik niet zoveel met deze theorie, in de muziekpraktijk. Ik heb wel es wat op een koe-bel geslagen bij een repetitie, en daarna Sander of Jaimie een zakje Maggi vleesjus aangeboden. Maar er gebeurde niks. Wat maar weer es bewijst dat bandleden geen honden zijn.

Volgende week meer over conditionering: waarom artiesten juist 'on tour' overlijden aan een overdosis.


Beluister 'Bitch' van the Rolling Stones.

Bron:
http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1904/pavlov-bio.html