Pop Psychology BLOG 25: Recensies vragen om een roze bril

In een ver, ver verleden heb ik ooit CD-recensies geschreven voor een regionale krant. Dat was een leuk verdienend bijbaantje wat me makkelijk af ging, totdat... ik mijn allereerste CD ging opnemen en uitbrengen. Toen ik eenmaal zelf het hele proces had doorgemaakt van wat er allemaal bij komt kijken om überhaupt een stel liedjes op een schijfje te persen, kreeg ik het niet meer over m'n hart om ooit nog iets lelijks over andermans levenswerk te zeggen. Ik heb de krant opgebeld en ben per direct gestopt.

Als muziekjournalist kun je maar beter niet zelf in een band spelen, denk ik. Persoonlijke gevoelens of vervelende ervaringen in de muziekwereld mogen geen rol spelen als je jouw lezers een objectief oordeel probeert te geven over een pop-kunststukje. Ik heb bewondering voor journalisten die enorme muziekliefhebbers zijn en het schrijven erover zien als hun belangrijkste uiting van die liefde. Daarnaast vrees ik ze natuurlijk ook. De tweede Gram-plaat komt deze week uit, en dan breekt voor mij het recensie-seizoen weer aan.

Voor een artiest zijn recensies onontbeerlijk, want je hebt de publiciteit nodig. Potentiële hit of faliekante mislukking: de lezer moet in elk geval weten dát er nieuw werk van je is. Soms probeer je jezelf nog wel te beschermen met het oude cliché “Het maakt niet uit wat ze over je schrijven, àls ze maar over je schrijven”, maar daar ben ik het niet mee eens. Jubelende of vernietigende recensies vertalen zich vrij concreet naar plaatverkoop of zaalvulling. Je droom verzilverd of aan duigen.

Je kunt vervolgens onverschilligheid veinzen tegenover je kroegmaten, maar natuurlijk doet iemand anders' professionele mening op papier of online wel wat met je. Joe Jackson (van 'Is She Really Going Out With Him?') heeft dit ooit eens briljant beschreven in zijn openhartige en humoristische autobiografie. Na tientallen jaren de klappen opvangen van journalistieke kritiek kwam hij tot het concluderende advies: “It's okay if a bad review ruins your breakfast. Just don't let it spoil lunch.”

De komende periode zullen er flink wat ochtenden aanbreken waarop ik wel zal merken of dit advies nodig is. Daarbij komt, hoe een artiest vervolgens omgaat met zo'n beoordeling kan nog grote gevolgen hebben. Slagen of falen, hit of flop: volgens de sociale psychologie zijn er namelijk twee manieren om oorzaken toe te schrijven. Dit noemt men 'causale attributie' en heeft concrete gevolgen voor toekomstige prestaties.

De zwartkijkers onder ons schrijven een mislukking aan zichzelf toe en succes aan factoren buiten zichzelf. Als een recensie negatief is, denkt Artiest Zwart: “Het ligt aan mij, ik ben inderdaad een waardeloze zanger(es). Ik kan net zo goed kappen.” En bij een laaiend enthousiaste recensie sust hij of zij het met “Eigenlijk is dat allemaal te danken aan m'n producer/ platenmaatschappij/ geile PR-campagne.”

Andere artiesten lijken te worden geboren met een roze bril op hun neus. Bij een elk succesje steekt Artiest Roze die veer lekker in z'n eigen achterwerk: “Wat ben ik toch een briljante songwriter.” Klopje op de schouders en volgende plaat maken. Toch nog de grond in geboord? Dan lag het aan die journalist die gewoon de pik op hem/ haar heeft, of aan die stomme perspromotor die z'n werk niet goed heeft gedaan.

Dat laatste klinkt wellicht als kinderachtige struisvogelpolitiek, maar wie denk je dat er volgens evolutie-theoretici de grootste kans heeft op overleven in de grote-mensen-wereld, en dus ook in de platenwereld? Jep, artiest nummer 2. En, hoewel niet iedereen wordt geboren met zo'n ego-beschermende denkstijl, is er wel goed nieuws: hij valt tot op zekere hoogte aan te leren. Wie oefent om aardig naar zichzelf te zijn, zowel bij succes als mislukking, houdt het vervolgens ook langer vol in deze business vol onzekerheden. En met die wetenschap zal ik de komende tijd de recensies voor het 'Play Me'-album onder ogen zien: ik heb roze-getinte glazen gekocht en met duct tape voor m'n ogen geplakt. Die blijven daar voorlopig wel even zitten.


Vrijdag 7 oktober komt de plaat uit (Torntable/ Rough Trade) en die avond is de CD-release show in Paradiso.

http://www.bol.com/nl/p/engelse-boeken/a-cure-for-gravity/1001004000769436/index.html

Smith, E. R., & Mackie, D. M. (2007). Social Psychology (3rd ed.). Philadelphia, PA: Psychology Press.

Reageren op blogs kan hier.