Pop Psychology BLOG 10: Wie ben je? Een filosofische blik op muzikale identiteit

Wie ben je, als artiest? Denk daar eens over na. Snappen wie je bent of wat je wilt zijn is niet eenvoudig, want de mens zit klem tussen twee doelen. Enerzijds wil men uniek zijn, onderscheidend, anders. Anderzijds wil men aansluiting vinden met bestaande zaken. Dat geldt ook voor artiesten. Een band is een 'brand', een merk. Of de muzikanten dat nu willen of niet.

Ik denk dat het antwoord is: je bent datgene wat je met je muziek wilt bereiken. Beginnende journalisten vragen hier vaak naar in interviews en het antwoord van de bands is doorgaans  hetzelfde: “Ja, eh, we willen vooral Ons Eigen Ding doen, weetjewel”. De mens streeft naar authenticiteit; bands ook. Maar wat is 'je eigen ding' dan?

Filosofen houden zich hier al eeuwen mee bezig. Hoe kunnen twee elkaar bijtende doelen toch naast elkaar bestaan? Aan de ene kant afwijkend willen zijn en aan de andere kant bij de groep willen horen? De redenering waarmee de filosofen op de proppen kwamen vergt een aantal keer herlezen, maar.. here we go: “De mens probeert in feite altijd zijn ideaalbeeld na te streven. Soms is dat ideaalbeeld (een beetje) fictief. De mate waarin we falen die standaard te bereiken is in wezen wat ons uniek maakt als persoon.”

Dit inzicht trof me afgelopen weekend als een prettige bliksemschicht. Soms heb je namelijk van die zondagen dat je denkt 'wie of wat is Gram nou eigenlijk?' Wat filosofen in het algemeen voor De Mens hebben bedacht geldt natuurlijk ook voor De Artiest. In eerste instantie beginnen we namelijk allemaal met het nadoen van een ideaalbeeld. Je staat voor de spiegel de Spice Girls te playbacken of speelt luchtgitaar mee met the Arctic Monkeys. Vanuit dit droombeeld besluit je zangeres te worden of richt je je eerste band op.

Het beeld wat je hebt van jouw helden klopt misschien niet helemaal met de werkelijkheid, maar volgens de filosofen laat de manier waarop je die fictie invult juist zien wie jij bent als persoon. Vervolgens ga je het (gedeeltelijk) gefantaseerde ideaalbeeld nastreven en de beperkingen die je daarin tegenkomt, zijn ook uniek. Datgene waarin je faalt (en hoe je dat 'oplost'), is dus wat jouw muzikale identiteit bepaalt.

The Police dankt hun unieke sound aan het feit dat Sting niet goed kon zingen en bassen tegelijk, en daarom z'n partijen maar heel kaal hield. The Gossip moet het niet hebben van het fotomodellen-uiterlijk van zangeres Beth Ditto, maar houdt het podium en het bandgeluid expres leeg om haar lijf en longen alle ruimte te geven. Iedereen zeikt over het vermeend valse zingen van Lucky Fonz III, maar zijn breekbare stem is zijn handelsmerk.

Ik denk dat ik mezelf ook wel een beetje ken. Ik wilde Dusty Springfield zijn, en PJ Harvey en Jimmy Page in één. Mijn beperkingen zijn echter dat ik geen zangeres ben met hoofdletter Z en geen sterke instrumentalist. En het welkome inzicht hield dus in: deze tekortkomingen bepalen blijkbaar de Gram-sound. Geen monumentale vocale uithalen en geen gitaarsolo's, alle pijlen gericht op melodieën en riffjes; ik leef me uit in teksten en arrangementen.

Afgelopen vrijdag liet die verworven identiteit zich flink gelden. We speelden live op de radio en ik had zo graag als mijn ideaal geklonken, zeg: Beth Ditto. Maar wij zijn Gram en komen daarin helaas onze grenzen tegen. Teleurgesteld troostte ik mezelf achteraf met de redenering van de filosofen: de manier waarop ik omga met zo'n beperking, is wat uiteindelijk de unieke persoonlijkheid van de band bepaalt. En die gedachte hielp.

Nou ja, eventjes dan. De rest van de avond heb ik alsnog chagrijnig met een zak chips en een stel DVDs op de bank gezeten.


Zie ook: Wie wij worden willen (Vrij Nederland, april 2011)

Engler, B. (2008). Personality Theories. Belmont: Wadsworth Publishing.