POP PSYCHOLOGY 49: Muziek maakt de 'mood'

Peper & zout, seks & drugs, Bert & Ernie... Sommige duo's zijn zo vanzelfsprekend dat je nooit over hun verwantschap nadenkt. Het tweetal 'kip & ei' wil nog wel eens discussie opwekken: wie kwam eerst? Hetzelfde kun je je afvragen over muziek & emotie. Hoe vaak heb ik niet met een gebroken hart David Sylvian, Jeff Buckley of Amy Winehouse (bedenk zelf het bijpassende jaartal) op repeat gezet? Maar leidde mijn verdriet tot die muziekvoorkeur, of waren het de songs zelf die me tot echt janken aanzetten?

Genoeg drama. Wat zegt de droge wetenschap over de connectie tussen muziek en emotie? Dát het paar onafscheidelijk is, valt nauwelijks te betwisten. Natuurlijk komt dat vaak doordat we herinneringen bij bepaalde liedjes hebben, maar ook zonder specifieke gedachtenis raken muziektonen letterlijk een gevoelige snaar in ons. Ze kunnen een bestaand gevoel bestendigen of versterken; soms zetten we juist expres een stampende partybeat op om onszelf in een bepaalde stemming te brengen. Ook bij optredens willen we bewogenheid op het podium zien: de pijn op het gezicht van de gitarist bij een scheurende bluesy solo, de extase van de zanger bij de stampende showfinale.

Reclamemakers weten dit allang en besteden hele marketingonderzoeken naar de wisselwerking tussen geluid en gevoel, noemen dit met een dure term 'de affectieve content'. Koppeling van de juiste impressie aan een product betekent gewoon meer verkoop. De tune die ik vorig jaar voor een keukenmerk schreef, moest vooral warmte en gezelligheid oproepen; het liedje dat ik voor Vodafone maakte vroeg om een hippe, stoere vibe.

Ook in films, TV-series en games speelt muziek een cruciale rol als het gaat om het neerzetten van de juiste sfeer. Op sommige muziek-HBO's in Nederland wordt hier zelfs expliciet les in gegeven, heel slim. Deze maand mag ik bij zo'n multimedia-opleiding college geven over hoe muziek en 'mood' zich tot elkaar verhouden. Laat ik die studenten alvast een voorschot geven: veel conclusies uit sociaal-psychologisch onderzoek lijken inderdaad alleen maar open deuren in te trappen. Veel, maar niet alle.

Ja, klassieke muziek werkt rustgevend. Dit heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat de dynamiek en frasering ervan erg lijkt op de menselijke stem; iets wat bij baby's al kalmerend werkt. Prima als achtergrond voor een romantische scène met schilderachtig camerawerk. Staat er echter een man met kettingzaag en slechte bedoelingen achter dat pittoreske schuurtje, dan is het zaak wat heavy metal te laten klinken. Experimentjes daarmee joegen de hartslag en nervositeit flink op bij de proefpersonen.

Maar het addertje onder het gras zit 'em in de geluidssterkte. Je zou denken dat je bij het spelen van een game een maximaal volume je zodanig ophitst dat je ook tot maximale prestaties komt. Helaas, zodra de game-soundtrack harder dan 80 dB door de kamer schalt word je afgeleid bij wat men 'cognitieve taken' noemt. Oftewel: je kunt niet meer zo goed nadenken als de muziek zo hard klinkt als een flinke föhn. Je bent dan weliswaar in de juiste stemming door de muziek, maar zet die iets zachter als je graag je hi-score op Grand Theft Auto of Assassin's Creed wilt verbeteren.

Bovenstaande zaken zijn allemaal handig om te weten als je iets met multimedia studeert, lijkt me. Of als je als artiest überhaupt eens wat centjes zou willen verdienen met het maken van muziek. Want geld en muziek-maken zijn helaas niet zo'n doorsnee-duo als peper & zout, seks & drugs. Of Bert & Ernie.

(Dit column verscheen december 2012 in tijdschrift Musicmaker)