Pop Psychology BLOG 5: Nooit meer 'wij - zij' tussen band en publiek

Je hebt het misschien zelf wel eens opgemerkt. Zodra Nederland een beetje verder komt in een internationale voetbalcompetitie, hult iedereen zich in oranje en zijn 'we' opeens allemaal toekomstig kampioen. Als het Nederlandse team die belofte niet inlost, gaan de shirts ook massaal weer uit. Het is de bekende kwestie van 'WIJ hebben gewonnen, ZIJ hebben verloren'.

Als het gaat om een vrolijke oranje kleur en een balspelletje, is het leuk om in de kroeg over zo'n fenomeen te filosoferen. Trekken echter veel mensen een witte jurk aan met dito puntmuts en geven ze zichzelf een pakkende naam met veel K's erin, dan moet dat hele wij-zij-gebeuren toch echt eens goed onderzocht worden.

Want wat was er eerder: kip of ei, shirt of saamhorigheidsgevoel? Er zijn verschillende psychologische experimenten naar dit verschijnsel uitgevoerd. Men splitste dan bijvoorbeeld een groep mensen willekeurig in twee, trok de ene helft een rood shirt aan en de andere helft een blauwe. Verder deed men niets, en na enige tijd zagen mensen in een rood shirt 'hun' mensen in dezelfde kleur shirt als positiever dan 'zij' met die blauwe, en vice versa.

KuKluxKlan, voetbalhooligans... Groepslidmaatschap lijkt zo vooral negatieve kanten te hebben. Maar zou het niet mogelijk zijn om met deze voorkennis iets leukers te doen? Stel, je bent bandleider en houdt ervan om het publiek zoveel mogelijk bij je optreden te betrekken. Maar de situatie van een concert maakt dat niet altijd makkelijk. Muzikanten staan op een verhoging, met soms aparte stage-wear aan, bespelen instrumenten in speciale verlichting. Het publiek blijft 'de anderen': een meter lager staand in de donkere zaal met een gewoon kloffie aan, wat gillen en klappen. Hoezo “Doe allemaal even lekker mee”?

Afgelopen weekend zag ik mijn kans echter schoon. De single-presentatie van 'Play Me' hielden we in 'De Nieuwe Anita'. Laat je niet afleiden door de naam, het is een geweldige, sfeervolle concertzaal in Amsterdam-West, met een ongelofelijk goede cocktailbar. En... als band speel je er midden in het publiek, je staat er letterlijk op gelijke hoogte. Bij een live-concert in het alternatieve pop-circuit heeft de band doorgaans niet echt andere shirts aan dan het publiek, dus blijft eigenlijk nog maar één fundamenteel onderscheid over: de band maakt herrie met instrumenten, het publiek staat met lege handen. Nou ja, drankje vasthoudend natuurlijk, maar daarmee valt weinig muziek mee te maken.

Nu was het anders. Al mijn laatste spaargeld had ik van de band-bankrekening gehaald om tientallen percussie-instrumenten te kopen. Zaterdag stond er dus een enorme tas klaar. Tegen het einde van de show deelde 'bandlid nummer 5-en-een-half' Melle razendsnel al die tamboerijnen, maracas, woodblocks, cowbells, jinglesticks en drumstokken uit, en ze vonden gretig aftrek. Het publiek ramde er lustig op los, zodat onze drummer Jochem nog maar nauwelijks het ritme vast kon houden. Steeds harder en harder ging het, er viel niet meer te onderscheiden wat nu van de band of van het publiek af kwam. We waren met z'n allen één groot Gram-orkest geworden.

Na twee songs kwam mijn muzikale droom echter tot een voortijdig einde, we mochten echt geen toegift meer doen. WIJ met z'n allen maakte zoveel herrie... dat ZIJ van de buren hadden geklaagd.


Ahmed, A.M. (2007). Group identity, social distance and intergroup bias. Journal of Economic Psychology, 28 (3), 324–337.