POP PSYCHOLOGY 51: Akoestisch klaarkomen

Iedere nacht voor ik in slaap val hoor ik the Black Crowes. Al zeker twintig jaar. Ze fluiten en ruisen, ze brommen en piepen. Als beginnend popfotograaf van 18 stond ik namelijk eens een heel Crowes-concert lang op de beste plaats om kiekjes te maken - met je oor in de P.A. - en sinds die avond lijd ik aan permanente gehoorbeschadiging.

'Tinnitus' is de officiële medische naam voor al dat geruis en gesuis. De aandoening is in feite een vorm van hersenbeschadiging, maar van een heel andere soort dan het 'horen' van stemmen zoals de hallucinaties van een schizofrenie-patiënt. Er is sprake van fantoomgeluid: zonder dat er werkelijk klanken klinken, menen overactieve hersendelen dat er wel degelijk tegen het trommelvlies aan geklopt wordt. Een tinnitus-lijder is dus niet gek, maar kan wel gek worden van dat voortdurende nepgeluid.

Bij mij valt het tegenwoordig wel mee: de echo van dat bewuste, funeste concert is gereduceerd tot een zacht fantoombriesje, dat alleen nog oplaait als ik èn kapotmoe èn knaldronken tegelijk ben. Maar dat zijn omstandigheden waarin je sowieso niet moet gaan mixen of inzingen natuurlijk. Met een kleine beschadiging valt dus wel te leven en te werken, maar het blijft stom dat ik het zover heb laten komen.

Volledige genezing is namelijk niet mogelijk, maar voorkomen is simpel. Regel 1: sta niet te dicht op de geluidsbron. Rockpose 6A - één voet op de monitor en je hoofd er zowat in - staat misschien wel stoer, maar vervolgens op elk hip feestje om de twee zinnen 'Huh, wat zeg je?' te moeten schreeuwen is dat niet. Regel twee: beperk de tijd dat je aan lawaai blootgesteld wordt. Producer Steve Albini pakte dat bijvoorbeeld slim aan: elke opnamedag laste hij verplicht een uur oorpauze in, verplicht een uurtje zwijgzaam biljarten na de lunch.

Maar de belangrijkste regel is: bescherm je oren. Barricadeer de gehoorgang met van die fluorescerende rubber dopjes, of als je Buma-geld net binnen is: investeer in een paar professionele 'otoplastieken', de dure naam voor van die dure op maat gegoten oorpluggen.

Nu klink ik misschien als het braafste meisje van de klas met al die regeltjes, maar laten we eerlijk zijn: ontzettend hard is soms gewoon ontzettend lekker. Je oren omarmd door twee koptelefoonschelpen van een goed merk, een fatsoenlijke versterker en dan opendraaien tot de perfecte geluidssterkte. Precies dat volumeniveau, één tikje voordat alles overstuurd gaat klinken, waarop je de sound werkelijk door je lichaam voelt strómen. Een orgastische explosie van alle details van de eindmix, in warme golven de emotie van de zangpartij door je heen voelen sidderen.

Als twaalfjarige kon ik al urenlang zo, met gesloten ogen, op de bank muziek liggen luisteren. Mijn papa wist wel wat er in mijn hoofd omging, 'akoestisch klaarkomen' was de term die hij ervoor gebruikte. Hij liet het natuurlijk niet echt urenlang toe; een vader heeft nu eenmaal de plicht zowel maagden- als trommelvlies van een puberdochter een beetje te beschermen.

Door schade en schande wijs geworden doe ik het tegenwoordig dus safe: ik heb altijd rubbers bij me in m'n portemonnee. Otoplastieken dus, hè. En heel af en toe sta ik mezelf een vluggertje toe: 15 minuten onderdompelen in een zee van hard geluid. Lang genoeg om extase te voelen; kort genoeg om op tijd voor het zingen, eh: fluiten-piepen-ruisen de kerk uit te zijn.


(Dit column verscheen okt 2013 in tijdschrift Musicmaker)